مقدمه

رشد و توسعه اقتصادی مناطق یک کشور یکی از مهم­ترین مباحث اقتصاد منطقه­ای در دهه­های اخیر محسوب می­شود، به نحوی که بررسی رشد و توسعه مناطق به عنوان یکی از اهداف مهم دولت­های محلی مورد توجه قرار گرفته است. با مروری بر اقتصاد کشورهای مختلف، مشخص می­شود که برخی مناطق نسبت به مناطق دیگر عملکرد اقتصادی بهتری دارند و نیز در مقایسه با میانگین کشور، رشد اقتصادی بالاتری دارند و این رشد فزاینده ناشی از ساختار اقتصادی مناسب، وجود مزیت­های نسبی هر منطقه در فعالیت­های مختلف و سیاست­گذاری و برنامه­ریزی منطقه­ای صحیح است. بی­توجهی به استعدادها، توانایی­ها و مزیت­های نسبی هر منطقه در زمینه فعالیت­های اقتصادی موجب می­شود تا تخصیص اعتبارات و سرمایه­گذاری­ها متناسب با امکانات و ظرفیت­های بالقوه مناطق صورت نگیرد و با وجود اجرای برنامه­های متعدد توسعه ملی و منطقه­ای همچنان روند توسعه­نیافتگی ادامه یابد؛ بنابراین در صورتی که عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی مناطق شناسایی شود و درک درستی از توانمندی­ها و تنگناهای آن مناطق فراهم شود، می­توان زمینه ارتقاء سطح سیاست­گذاری­های مرتبط با مناطق و اتخاذ تصمیم­سازی و تصمیم­گیری درست و مبتنی بر آگاهی را برای سیاست­گذاران ملی و محلی فراهم کرد. از سوی دیگر، برنامه­ریزان توسعه اقتصادی باید بدانند که منطقه مورد مطالعه در چه فعالیت­هایی از مزیت یا قدرت رقابتی برخوردار بوده و هریک از فعالیت­ها در چه سطحی از توسعه قرار دارند.

واقعیت­های موجود در ایران نشان می­دهد که در مناطق مختلف کشور نابرابری­های زیادی در زمینه تولید وجود دارد. این پدیده به دلیل عدم شناخت امکانات و استعدادهای مناطق مختلف در زمینه توسعه اقتصادی به وجود آمده است. با توجه به این موضوع، این پرسش مطرح است که آیا رشد فعالیت­های عمده اقتصادی استانی طی برنامه­های توسعه متناسب با رشد آن در سطح ملی بوده است؟ ساختار اقتصادی استان­های مختلف چه تأثیری بر عملکرد اقتصادی آنها داشته است؟ کدام فعالیت عمده اقتصادی از رقابت­پذیری و مزیت نسبی در استان­ها برخوردار است؟ بنابراین اگر مزیت نسبی در بخش­های کشاورزی و صنعت اثر بیشتری بر رشد اقتصادی استان­های ایران دارد، سیاست­گذاران اقتصادی هنگام تهیه و اجرای سیاست­ها و برنامه­های توسعه کشور و مناطق می­بایست به این روابط توجه کافی داشته باشند.

استان کرمانشاه از ظرفیت­ها و قابلیت­های قابل توجهی در عرصه­های مختلف توسعه به ویژه بخش­های کشاورزی برخوردار است، اما رشد صنعتی در این استان متناسب با ظرفیت­های موجود شکل نگرفته است. به همین­ دلیل در سال­های اخیر شاهد بالاترین نرخ بیکاری و بدترین فضای کسب­وکار در بین استان­های کشور بوده است. لذا در این پژوهش تلاش بر آن است که با بررسی موقعیت­های جغرافیایی و فعالیت­های اقتصادی استان در بخش­های مختلف؛ کشاورزی، صنعت، خدمات و غیره و مقایسه آن با سهم کشور، مزیت­های رقابتی و نسبی آن محاسبه و فرصت­ها و امکانات جهت تغییر ساختار اقتصاد منطقه­ای در زمینه بهبود عملکرد فراهم سازد.   

بیان مساله

در همه کشورها اعم از پیشرفته و عقب­مانده مناطقی وجود دارند که از رشد و توسعه کمتری نسبت به سایر مناطق برخوردارند و مردم این مناطق به دلایلی که اثرات خارج از کنترل آنها می­باشد، از سطح رفاه کمتری برخوردارند. به ویژه رشد نامتوازن شهرهای بزرگ و مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی و یا مناطق حاصلخیزتر و در ارتباط نزدیک­تر با مرکز نسبت به مناطق دورتر و خشک و یا در برخی کشورها مناطقی که در آنها اقلیت­های قومی ساکنند، نسبت به مناطقی که محل سکونت اکثریت هستند، جلب توجه می­کند. پیامد عدم توازن معمولاً ناکارایی اقتصادی، نابرابری اجتماعی، جریان­های مهاجرتی قوی و قطبی شده و آشوب­های اجتماعی است. مطالعه نابرابری­های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در میان گروه­ها، قشرها، اقوام و نیز بین مناطق جغرافیایی یا تقسیم­ها در یک کشور، یکی از کارهای ضروری و پایه­ای برای برنامه­ریزی و اصطلاحات در جهت تأمین رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی است. امروزه کشورهای در حال توسعه به منظور تقویت زیربناهای اقتصادی خود و رهایی از وابستگی و رفع عدم تعادل­های موجودشان، بیش از هر زمان دیگری نیازمند برنامه­ریزی و شناسایی منابع کشورشان هستند. به طور یقین در برنامه­ریزی برای رشد و توسعه آینده کشور شناخت موقعیت و جایگاه مناطق از مهمترین عوامل در جهت نیل به پیشرفت کشور است.

کشور ما نیز به دلیل شرایط غیرهمگون و امکانات طبیعی متنوع نیازمند برنامه­ریزی منطقه­ای در سطح استان­ها است، که البته برای کسب موفقیت در امر برنامه­ریزی توجه به معیارهای توسعه براساس توانمندی­های موجود در هر استان از مهمترین مسایلی است که باید در همه حال به آن توجه شود. با توجه به اینکه در جهان امروز صنعت محور توسعه و پیشرفت هر منطقه است و در ایران و اکثر مناطق آن مزیت نسبی در اغلب بخش­های اقتصادی به ویژه بخش صنعت کماکان ناشناخته مانده است، لذا توجه به این بخش مهم و حیاتی و شناخت مزیت­های هر منطقه با توجه به پتانسیل­ها و استعدادهای آن منطقه امری لازم و ضروری برای رشد متوازن نسبی مناطق مختلف است. این امر جز با برنامه­ریزی و توجه به بخش صنعت در سطح کلان و ملی و توجه به مناطق در سطوح پایین­تر در برنامه­های توسعه و کلی کشور محقق نمی­شود.

هرگاه کشوری از طریق شاخص­های عملکرد مزیت نسبی دارای برتری باشد، به یقین می­توان گفت که آن کشور در تولید و صادرات آن کالا از مزیت نسبی برخوردار است. در واقع، چنین کشوری علاوه بر برتری نسبی در هزینه­های تولید بر هزینه­های پس از فرایند تولید همچون حمل­ونقل، بیمه و عوامل غیراقتصادی نیز غلبه کرده و جایگاه خود را در سطح جهانی بهبود بخشید است. بنابراین روش عملکردی برای تعیین مزیت نسبی دارای منطقی استوارتر از روش مبتنی بر مقایسه هزینه­های تولید کالاها در میان کشورها خواهد بود.

به طور کلی و در عمل مزیت نسبی را می­توان چنین تعریف کرد: مزیت نسبی عبارت است از توانایی و اقتدار یک کشور در تولید و صدور کالایی با هزینه ارزانتر و کیفیت بالاتر و یا عبارت است از توانایی کالا در بازار هدف با هزینه ارزانتر و کیفیت بالاتر در مقایسه با سایر کشورها. در تعریف فوق وجود مزیت نسبی به توان تولید و صدور کالایی که نسبت به سایر کالاهای تولیدی داخل کم­هزینه­تر است و نیز ارزانتر بودن نسبی این هزینه­ها در مقایسه با سایر کشورها و رقبای خارجی بازمی­گردد. به عبارتی دیگر، در شرایط یکسان کشوری می­تواند از مزیت نسبی خود بهره بگیرد که در مقایسه با سایر کشورهای رقیب بتواند محصول خود را ارزانتر و با کیفیتی بالاتر در بازارهای هدف عرضه کند و به دست مصرف­کنندگان آن کالا برساند.

بدین ترتیب چهار حالت برای بررسی مزیت نسبی می­توان در نظر گرفت (مزیت نسبی چهارگانه):

• مزیت نسبی بالفعل اسمی: قیمت­ها جاری (وضعیت موجود) هستند و تولید کالا در مرز تعریف­شده محقق شده است.
• مزیت نسبی بالفعل حقیقی: قیمت­ها سایه­ای یا حقیقی (وضع مطلوب) هستند و تولید کالا در مرز تعریف شده محقق شده است.
• مزیت نسبی بالقوه اسمی: قیمت­ها جاری هستند و تولید کالا در مرز تعریف شده محقق نشده است.
• مزیت نسبی بالقوه حقیقی: قیمت­ها سایه­ای یا حقیقی هستند و تولید کالا در مرز تعریف شده محقق نشده است.

حالت چهارم، وضعیت مطلوب را از همه جهات متعارف، مورد توجه قرار می­دهد یعنی وضعیتی را که صنعت یا محصولی خاص توانایی رسیدن به آن را دارد.

بنابراین نتیجه گرفته می­شود که بررسی مزیت نسبی به خوبی وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را پوشش می­دهد، و می­توان با ابزاری که در دسترس سیاست­گذار است، از وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب حرکت کرد.

می­توان گفت که اگر مزیت­های نسبی به درستی شناسایی شوند و در عمل نیز محقق گردند، روند توسعه، اعم از آن که استراتژی توسعه اقتصادی، عبارت از جایگزینی واردات، تشویق صادرات، و یا تلفیقی از آنها باشد، سریع و پایدار خواهد بود. همچنین این شناسایی در کاهش و رفع معضلاتی از قبیل کسری تراز­پرداخت­ها، بیکاری و غیره مثمرثمر است.

بی­توجهی به استعدادها، توانایی­ها و مزیت­های نسبی هر منطقه در زمینه فعالیت­های اقتصادی موجب می­شود تا سرمایه­گذاری­ها متناسب با امکانات و ظرفیت­های بالقوه مناطق صورت نگیرد و به رغم اجرای برنامه­های متعدد توسعه ملی و منطقه­ای، همچنان روند توسعه نیافتگی مناطق ادامه یابد. بنابراین در صورتی که عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی مناطق شناسایی شود، می­توان زمینه ارتقای سطح سیاست­گذاری­های مرتبط با مناطق و اتخاذ تصمیم­سازی و تصمیم­گیری درست و مبتنی بر آگاهی را برای سیاست­گذاران ملی و محلی فراهم کرد.

در این راستا می­توان براساس نتایج حاصل از تحلیل مدل تغییر سهم و مزیت نسبی و رقابتی، عوامل اثرگذار بر تولید منطقه (تغییرات ساختاری و رقابتی) را شناسایی و در جهت بهبود آن گام برداشت. مبتنی بر این رویکرد، تأکید بر دانش بومی مناطق، کنش جمعی و فرایندهای نهادسازی مورد توجه قرار گرفته و ضمن توجه به جنبه­های تصمیم­گیری و برنامه­ریزی مشارکتی، تأکید خاصی بر فنون برنامه­ریزی شده مبتنی بر کنش­ها و تصمیمات جمعی را سرلوحه کارخود قرار می­دهد. در این رویکرد باور اساسی به توسعه درون­زا و از پایین به بالاست و لذا ترغیب عقلانیت منطقه­ای و ارتقای توان یادگیری توسعه و تولید دانش را به عنوان یک الزام انکارناپذیر برای توسعه منطقه موردتأکید قرار می­دهد. در این رویکرد تأکید می­شود که صرف وجود نهادها برای پیش­بینی، تعقیب و سازگاری با تحولات بیرون و درون منطقه است که منجر به توسعه مناطق می­گردد و بر همین اساس بر یادگیری و توان انطباق، تأکید فوق­العاده می­ورزد. هرقدر ناحیه از ثبات و استحکام بیشتری برخوردار باشد و وسایل ارتباطی، حیات اقتصادی ناحیه را تقویت کنند، ورود آن به فضای ملی و ایفای نقش در ابعاد گسترده­تر، بهتر انجام خواهد گرفت.

استان کرمانشاه به علت شرایط خاص اقلیمی و وجود خاک­های زراعی مرغوب، آب فراوان، دشت­های وسیع و دره­های حاصلخیز و طولانی از نواحی مستعد کشاورزی کشور محسوب می­شود و از امکانات بالقوه بسیار بالایی برای توسعه کشاورزی برخوردار است. عوامل فوق باعث شده که این استان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات و حبوبات کشور باشد. استان کرمانشاه از دیرباز به موازات توسعه کشاورزی و دامداری در زمینه صنایع نیز پیشرفت داشته است و آثار بسیاری از روزگاران کهن به جا مانده که نمودی است از استعداد و دست­های ماهر هنرمندان این دیار، صنایع دستی مردم این استان شامل گیوه‌کشی، موج­بافی، پرده­بافی، قلمزنی، ساخت ابزارهای فلزی، گلیم­بافی، نمدمالی، جاجیم­بافی، قالی­بافی و … می‌باشد. صنعت یکی دیگر از منابع اقتصادی استان کرمانشاه، کارخانه‌های صنعتی می­باشد.

با عنایت به این ویژگی­ها و قابلیت­ها، اهمیت برنامه­ریزی منطقه­ای بیش از پیش آشکار می­شود. برنامه­ریزی منطقه­ای نتیجه منطقه­ای کردن برنامه­های ملی نیست، بلکه با شناخت نیازها، توان­ها و تنگناهای ویژه هر منطقه، خود را مانند موازئیکی بر نقش ملی می­افزاید و رابطه دوطرفه برقرار می­سازد. برنامه­ریزی منطقه­ای مطلقاً به مزیت­های نسبی از دید اقتصاد ملی و شرکت در تقسیم کار جهانی نمی­پردازد، بلکه به مزیت­های موردنظر ساکنین منطقه­ای و در خدمت اقتصاد منطقه اولویت می­دهد.

لذا ارزیابی وضعیت تولید استان نسبت به کشور و محاسبه مزیت نسبی بخش­های مختلف اقتصادی با استفاده از مدل اقتصادی تغییر سهم و ضریب مکانی می­تواند در بهبود برنامه­ریزی منطقه­ای و بازار نیروی کار، فضای کسب­وکار، سرمایه­گذاری این استان کمک شایانی کند. علاوه بر این، شناخت مزیت­های نسبی یک استان در عرصه فعالیت­های تولیدی، مهمترین حلقه از فرایند توسعه است که امکان اشتغال­زایی را فراهم می­آورد. از آنجایی که نتایج حاصل از این پژوهش به بیان تغییرات ساختاری و رقابتی اشتغال در سطح محلی و مقایسه آن با سطح ملی و نیز شناسایی مزیت نسبی در استان پرداخته خواهد شد، می­تواند راهنمای مفیدی برای برنامه­ریزان و مدیران محلی استان باشد.

 

اهداف پژوهش

1. 1. 1. 1. بررسی وضعیت تولیدات استان در بخش­های مختلف اقتصادی و مقایسه با کشور
         2. محاسبه مزیت­­های نسبی و رقابتی در بخش­های مختلف اقتصادی و مقایسه آن با کشور
         3. تعیین بخش پایه­ای در اقتصاد کرمانشاه و ارائه راهکارهایی جهت بهبود و ارتقاء این بخش در کشور

 

سوالات پژوهش

1. وضعیت تولیدات استان در بخش­های مختلف اقتصادی در مقایسه با کشور به چه صورت می­باشد؟

2. مزیت­­های نسبی و رقابتی در بخش­های مختلف اقتصادی به چه صورت محاسبه می­شود؟

3. بخش پایه­ای در اقتصاد کرمانشاه چه بخشی می­باشد؟

 

روش پژوهش

برای بررسی وضعیت تولیدات منطقه­ای در استان کرمانشاه، روش­هایی مانند مدل­های داده- ستانده، رگرسیونی، تحلیل انتقال- سهم، ضریب مکانی و نظیر آن معرفی شده­اند. اما به دلیل محدودیت اطلاعات، استفاده از مدل­های رگرسیونی و داده-ستانده چندان آسان نیست، در حالی که با استفاده از مدل تحلیلی انتقال- سهم می­توان بر پایه یک متغیر توضیحی مشخص مانند ارزش افزوده، تولید، اشتغال و مانند آن برای دو دوره زمانی مشخص، رشد یک منطقه (استان کرمانشاه) را با رشد ملی مقایسه نمود. این مدل توسط ادگار دانجر برای تحلیل­های منطقه­ای مورد استفاده قرار گرفت. تحلیل انتقال- سهم برای بررسی آثار تجدید ساختار صنعتی بر اقتصاد منطقه مناسب بوده است و این توانایی را ایجاد می­کند تا با شناسایی صنایع پیشرو و کلیدی الگوی صنعتی منطقه تدوین شود. علاوه بر این، این مدل می­تواند تغییرات اقتصاد منطقه­ای را به رشد اقتصاد ملی، ساختار صنعتی و رقابت­پذیری صنایع منطقه نسبت دهد. با تفسیر این مدل، می­توان مزیت­های اقتصادی منطقه و بخش­هایی که دارای ظرفیت رشد بالقوه­اند را شناسایی کرد. این تحلیل، فن به نسبت ساده­ای است که توسط آن، برخی از عوامل منتهی به ایجاد اختلاف در رشد و تولید منطقه تعیین می­شود. مطالعات انجام شده در مورد دلایل تفاوت رشد تولید بین مناطق مختلف یک کشور، عمدتاً از این واقعیت منتج می­شود که چگونگی ترکیب صنایع مناطق نقش مهمی را در اختلاف تولید مناطق یک کشور ایفا می­کند. بنابراین در این روش فقط علت و میزان اختلاف در نرخ رشد مناطق مختلف مطرح می­شود. مدل انتقال- سهم رشد منطقه را به سه مؤلفه؛ مؤلفه سهم ملی، مؤلفه ساختار صنعتی و مؤلفه سهم رقابتی (منطقه­ای) تفکیک می­کند.

اثر رشد ملی (سهم ملی)، افزایش در تولید ناخالص داخلی منطقه را به این شرط که فعالیت­های منطقه با همان متوسط نرخ ملی افزایش یابند، نشان میدهند. از آنجا که رشد تولید ملی به طور معمول در حال افزایش است، جزء رشد ملی مثبت خواهد بود. به این معنا که هرگاه تولید در منطقه مرجع (کشور) در حال افزایش باشد، در نتیجه اگر منطقه با همان مقدار رشد ملی، رشد یابد، پیش­بینی می­شود که تولید در منطقه نیز افزایش یابد. بنابراین اگر تولید در کل کشور افزایش یا کاهش یابد، پیش­بینی می­شود که این موضوع آثار مشابه مثبت یا منفی بر رشد تولید منطقه داشته باشد.

اثر ترکیب صنعتی، اثر ترکیب فعالیت­های یک منطقه را مورد توجه قرار می­دهد. این جزء برای تشخیص صنایعی که بیشترین رشد را در یک اقتصاد دارند، به­کار می­رود. این اثر به این معنا است که ترکیب صنعتی منطقه به صورتی است که سهم بیشتری در صنایعی که از میزان رشد ملی بالاتری برخوردارند، داشته است. اثر ترکیب صنعتی منفی، نشان می­دهد که ترکیب صنعتی منطقه به صورتی است که سهم کمتری در صنایعی که از مقدار رشد ملی بالاتری برخوردارند، داشته است. بنابراین مؤلفه ترکیب صنعتی به دو عامل سهم هر فعالیت در اقتصاد و نحوه عملکرد هر فعالیت در سطح ملی در مقایسه با عملکرد اقتصاد کشور بستگی دارد.

اثر سهم رقابتی (منطقه­ای)، رشد ناشی از ویژگی­های منطقه یا استان مربوط است. این ویژگی­ها مربوط به امتیازهای ویژه هر استان، شامل خصوصیات جغرافیایی، منابع طبیعی و موقعیت سیاسی- اقتصادی است. این جزء به نحوی قدرت رقابت بهتر و یا امتیازات مکانی بهتر یک منطقه را نسبت به سایر مناطق نشان می­دهد. این جزء می­تواند به تصمیم­گیران منطقه-ای برای تشخیص صنایعی که منطقه در آنها مزیت دارد و تشخیص این موضوع که آیا مزیت رقابتی منطقه در مسیر رشد اقتصاد منطقه حرکت می­کند یا خیر، کمک کند. یک سهم رقابتی مثبت بیان­کننده مزیت نسبی یک منطقه در یک بخش اقتصادی خاص است.

یک سهم رقابت مثبت همراه با ترکیب صنعتی مثبت، بیان­کننده این مطلب است که مزیت نسبی بالقوه در رشد صنایع منطقه وجود دارد و می­تواند رشد بالقوه­ای برای اقتصاد منطقه باشد. یک سهم رقابتی منفی در یک صنعت همراه با ترکیب صنعتی مثبت در همان صنعت بیان­کننده آن است که منطقه در حال از دست دادن مزیت نسبی­اش در صنعتی است که در چشم­انداز رشد منطقه از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده است. بنابراین ممکن است چشم­انداز رشد بلندمدت صنایع با سهم رقابتی منفی در حال کاهش باشد.

باتوجه به ماهیت جغرافیایی و منطقه­ای استان کرمانشاه و مشخصات روش­های محاسبه مزیت نسبی که در بالا مورد بررسی قرار گرفت، می­توان از معادلات زیر جهت محاسبه و تجزیه و تحلیل مزیت نسبی تولیدات در استان کرمانشاه و مقایسه آن با کل کشور استفاده نمود.  

  روش مؤلفه سهم ملی                                                                                         روش مؤلفه ساختار (ترکیب) صنعتی                                                                         

  روش مؤلفه سهم منطقه­ای (رقابتی)                                                                        

  روش انتقال کل                                                                          

که در این روابط:

: تولید کرمانشاه در صنعت یا بخش i

: تولید ملی در بخش i

: تولید ملی در کل بخش­ها

: سال آغازین دوره

: سال پایانی دوره

لازم به ذکر است در این پژوهش از رشته فعالیت­های اقتصادی منطقه­ای در استان کرمانشاه شامل؛ کشاورزی، شکار و جنگداری، ماهیگیری، معدن، صنعت (شامل محصولات غذایی، منسوجات، پوشاک، محصولات چوبی، محصولات شیمیایی، محصولات کانی غیرفلزی، محصولات فلزی، وسایل نقلیه و غیره) به تفکیک هر صنعت و زیربخش در مقایسه با کل کشور استفاده می­شود. در نهایت با توجه به محاسبات انجام شده، وضعیت و جایگاه استان نسبت به کل کشور سنجیده می­شود و تحلیل­ها براساس این محاسبات صورت می­گیرد.

 

نتایج پژوهش

در این پژوهش برای شناسایی فعالیت­هایی که استان کرمانشاه در آنها دارای مزیت نسبی است از دو مدل مختلف استفاده شده است؛ مدل تحلیل انتقال-سهم و اقتصاد پایه.

روش تحلیل انتقال سهم در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در برنامه­ریزی منطقه­ای کاربرد دارد و از این­رو بسیار متداول شده است. برای بحث طرح جغرافیای استان کرمانشاه می­توان از این مدل برای ارزش افزوده رشته فعالیت­های اقتصادی استان استفاده نمود.

روش تحلیل انتقال سهم مجموعی از سه روش سهم ملی، ساختار صنعتی و سهم منطقه­ای می­باشد که برای تک­تک رشته فعالیت­های اقتصادی مورد محاسبه و اندازه­گیری قرار گرفت. هرکدام از روش­های مزیت نسبی، نشان می­دهند که عدم مدیریت صحیح در تخصیص سرمایه­گذاری و برنامه­ریزی مدون باعث شده است که در یک روش (نسبت مکانی) اداره امور عمومی و خدمات شهری به عنوان بالاترین میزان مزیت نسبی شناخته شود و در روش دیگر (مولفه انتقال کل) کشاورزی به عنوان بالاترین میزان مزیت نسبی در بین سایر بخش­های اقتصادی قرار دارد. از سوی دیگر می­توان گفت در روش انتقال کل، بخش کشاورزی به دلیل در ترکیب و انتقال عوامل تولید و کسب مزیت نسبی نسبت به سایر بخش­ها در موقعیت بالاتری قرار دارد ولی از لحاظ نسبت مکانی در رده دوم قرار دارد، چون اداره امور عمومی و خدمات شهری استان کرمانشاه نسبت به کل کشور از همین نسبت در بخش کشاورزی برخوردار است.

 

• خلاصه نتایج مزیت نسبی براساس روش مولفه سهم ملی در هر سال

سال 1381: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "ماهیگیری" و آموزش ابتدایی خصوصی" است.

سال 1382: در سال 1382 نیز همانند سال قبل، فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "انتشار، چاپ و تکثیر رسانه­های ضبط شده" و ماهیگیری" است.

سال 1383: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، " انتشار، چاپ و تکثیر رسانه­های ضبط شده" و "ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی، ابزار دقیق و انواع ساعت" است.

سال 1384: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، و "مستغلات" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، " انتشار، چاپ و تکثیر رسانه­های ضبط شده" و "ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی، ابزار دقیق و انواع ساعت" است.

سال 1385: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، و "زراعت. باغداری" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، " انتشار، چاپ و تکثیر رسانه­های ضبط شده" و "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" است.

سال 1386: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و " عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "سایر واسطه­گری­های مالی و فعالیت­های جنبی آنها" و "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" است.

سال 1387: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و " مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "سایر واسطه­گری­های مالی و فعالیت­های جنبی آنها" و "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" است.

سال 1388: فعالیت­های "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، "مستغلات"، و " کشاورزی، شکار و جنگلداری" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "آموزش ابتدایی خصوصی"، "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" و "سایر واسطه­گری­های مالی و فعالیت­های جنبی آنها" است.

سال 1389: فعالیت­های "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، "مستغلات" و "خدمات واحدهای مسکونی"، به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی"، "سایر واسطه­گری­های مالی و فعالیت­های جنبی آنها" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1390: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "مستغلات" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی"، "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" و "آموزش ابتدایی خصوصی" است.

سال 1391: فعالیت­های "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "کشاورزی، شکار و جنگلداری" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" و "آموزش ابتدایی خصوصی" است.

سال 1392: فعالیت­های "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "مستغلات" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" و "آموزش ابتدایی خصوصی" است.

سال 1393: فعالیت­های "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، "صنعت" و " مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" و "آموزش ابتدایی خصوصی" است.

سال 1394: فعالیت­های "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، "کشاورزی، شکار و جنگلداری" و " مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم ملی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های"ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل"، "دباغی و پرداخت چرم و سایر محصولات چرمی" و "آموزش ابتدایی خصوصی" است.

به طور کلی می­توان گفت در سال­های 1381-1394 از میان تمام رشته­ فعالیت­های موجود در استان، قسمت اعظم آن مربوط به کشاورزی، شکار و جنگلداری و حوزه مستغلات بوده است. که این موضوع از لحاظ مقایسه نمودن با کل کشور از سهم بالایی برخوردار بوده است. حال اگر از لحاظ رشته­های فعالیت­های اصلی مقایسه کنیم نتایج جدول زیر به خوبی گویای سهم بالای استان در فعالیت "کشاورزی، شکار و جنگلداری" و سهم پایینی در فعالیت "ماهیگیری" است. نکته بارز در عدم کارایی در صنعت بوده است که تنها در برخی از سال­ها در رتبه­ها بالا قرار گرفته است و این نشان از آن است که استان کرمانشاه در حوزه کشاورزی دارای مزیت نسبی بوده است و بایستی این فعالیت مورد توجه بیش از پیش قرار گیرد.

 

• خلاصه نتایج مزیت نسبی براساس روش مولفه ساختار صنعتی در هر سال

سال 1381: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری" و "آموزش" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1382: در سال 1382، فعالیت­های "آموزش متوسطه عمومی و متوسطه فنی و حرفه­ای"، "خدمات واحدهای مسکونی اجاره­ای"، و "امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی­ها"، "دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار" و "آموزش ابتدایی " است.

سال 1383: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "واسطه­گری­های مالی"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان"، "کشاورزی، شکار و جنگلداری" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1384: فعالیت­های "واسطه­گری­های مالی"، "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، و "تفریحی، فرهنگی و ورزشی" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1385: فعالیت­های "آموزش متوسطه عمومی و متوسطه فنی­وحرفه­ای"، "واسطه­گری­های مالی" و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1386: فعالیت­های "مستغلات"، "خدمات واحدهای مسکونی"، و "آموزش" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1387: فعالیت­های "ساختمان"، "مستغلات"، و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1388: فعالیت­های "ساختمان"، "مستغلات"، و "برق" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1389: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "ساختمان"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1390: فعالیت­های "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، "امور دفاعی"، و "خدمات واحدهای مسکونی شخصی" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی" است.

سال 1391: فعالیت­های "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، "امور دفاعی"، و "ساخت کک، فرآورده­های حاصل از تصفیه نفت و سوخت­های هسته­ای" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "بهداشت" است.

سال 1392: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "مستغلات"، و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "بهداشت" است.

سال 1393: فعالیت­های "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، "خدمات واحدهای مسکونی"، و "ساخت موادشیمیایی و محصولات شیمیایی" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "بهداشت" است.

سال 1394: فعالیت­های "اداره امور عمومی، و خدمات شهری"، "برق"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین ساختار صنعتی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت" و "بهداشت" است.

به طور کلی می­توان گفت در سال­های 1381-1394 از میان تمام رشته­ فعالیت­های موجود در استان، قسمت اعظم آن مربوط به امور دفاعی و اداره خدمات شهری بوده است. که این موضوع از لحاظ مقایسه نمودن با کل کشور از سهم بالایی برخوردار بوده است. به عبارتی در این حوزه­ها، ساختار صنعتی بیشتری مورد استفاده بوده است و مزیت نسبی ترکیب صنعتی در این حوزه بیشتر بوده است. در مقابل حوزه­های کشاورزی و بهداشت از کمترین ترکیب صنعتی در مقایسه با کل کشور برخوردار بوده­اند. حال اگر از لحاظ رشته­های فعالیت­های اصلی مقایسه کنیم نتایج نشان می­دهد با وجود متفاوت و متغیر بودن ساختار صنعتی در فعالیت­های اقتصادی استان کرمانشاه، ولی به طور متوسط می­توان گفت در اکثر سال­ها بخش کشاورزی دارای کمترین ساختار صنعتی بوده، البته طی سه سال 1389، 1392، 1393 این بخش دارای بیشترین سهم در ساختار صنعتی بوده است. مطلبی که بیشتر موردتوجه است، این است که بخش صنعتی که قاعدتا بایستی دارای حجم بالایی از ساختار صنعتی باشد؛ ولی در استان کرمانشاه این انتظار برآورده نشده است و بعضا در برخی سال­ها نیز شاهد کمترین سهم از ساختار صنعتی در بخش صنعت استان بوده­ایم.

 

• خلاصه نتایج مزیت نسبی براساس روش مولفه سهم منطقه­ای در هر سال

سال 1381: فعالیت­های "زراعت و باغداری"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "امور دفاعی و انتظامی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "خدمات واحدهای مسکونی"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی­ها" است.

سال 1382: فعالیت­های "مستغلات"، "خدمات واحدهای مسکونی"، و "کشاورزی، شکار و جنگلداری" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "اداره امور عمومی، و خدمات شهری"، "امور دفاعی و انتظامی" و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" است.

سال 1383: فعالیت­های "مستغلات"، "خدمات واحدهای مسکونی"، و "معدن" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری" و "دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار" است.

سال 1384: فعالیت­های "ساختمان"، "صنعت"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، "خدمات واحدهای مسکونی" و "کشاورزی، شکار و جنگلداری" است.

سال 1385: فعالیت­های "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، "آموزش"، و "واسطه­گری مالی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان"، "خدمات واحدهای مسکونی" و "امور دفاعی" است.

سال 1386: فعالیت­های "ساختمان"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "مستغلات" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "واسطه­گری مالی" و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" است.

سال 1387: فعالیت­های "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری" و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" است.

سال 1388: فعالیت­های "صنعت"، "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی"، و "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "زراعت و باغداری"، "کشاورزی، شکار و جنگلداری" و "تأمین آب، برق و گاز طبیعی" است.

سال 1389: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و "تأمین آب، برق و  گاز طبیعی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "خدمات واحدهای مسکونی"، "صنعت" و "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی" است.

سال 1390: فعالیت­های "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها"، "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، و "ساختمان­های مسکونی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "آموزش" و "زراعت و باغداری" است.

سال 1391: فعالیت­های "صنعت"، "ساخت کک، فرآورده­های حاصل از تصفیه نفت و سوخت­های هسته­ای"، و "توزیع گاز طبیعی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زارعت و باغداری" و "برق" است.

سال 1392: فعالیت­های "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی"، "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، و "صنعت" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری" و "امور دفاعی و انتظامی" است.

سال 1393: فعالیت­های "زراعت و باغداری"، "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "صنعت"، "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی" و "تأمین آب، برق و گاز طبیعی" است.

سال 1394: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و "صنعت" به ترتیب بالاترین سهم منطقه­ای را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "برق"، "ساختمان" و "تأمین آب، برق و گاز طبیعی" است.

به طور کلی می­توان گفت در سال­های 1381-1394 از میان تمام رشته­ فعالیت­های موجود در استان، به طور متوسط بخش کشاورزی و خدمات امور عمومی دارای بیشترین سهم بوده­اند. البته نکته بارز در مقایسه بین رشته فعالیت­های اصلی، این است که در هر دوره که یک بخش و فعالیت به عنوان بالاترین سهم منطقه­ای قرار می­گیرد، در دوره بعد از آن دچار افول شده و کمترین سهم را به خود اختصاص می­دهد. این موضوع می­توان به دلیل عدم مدیریت صحیح در فعالیت­های اقتصادی باشد که موجب شده است ثبات و پایداری در فعالیت­های دارای مزیت نسبی وجود نداشته باشد.

 

• خلاصه نتایج مزیت نسبی براساس روش مولفه سهم انتقال کل در هر سال

سال 1381: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "امور دفاعی و انتظامی"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی­ها"، "خدمات واحدهای مسکونی" و "دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار" است.

سال 1382: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "زراعت و باغداری" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری" و "معدن" است.

سال 1383: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان­های مسکونی"، "حمل­ونقل لوله­ای" و "ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک" است.

سال 1384: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "ساختمان"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار"، "هتل و رستوران" و "امور انتظامی" است.

سال 1385: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "آموزش"، و "تأمین آب، برق و گاز طبیعی" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان­ها"، "امور دفاعی" و "خدمات واحدهای مسکونی شخصی" است.

سال 1386: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، و "زراعت و باغداری" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "واسطه­گری مالی" و "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی­ها" است.

سال 1387: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار"، و "خدمات واحدهای مسکونی" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "آموزش"، "زراعت و باغداری" و "آموزش ابتدایی" است.

سال 1388: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "صنعت"، و "مستغلات، کرایه و خدمات کسب­وکار" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "زراعت و باغداری"، "معدن" و "آب" است.

سال 1389: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و "امور دفاعی و انتظامی" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان­های مسکونی"، "خدمات واحدهای مسکونی اجاره­ای" و "ساخت فلزات اساسی" است.

سال 1390: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "سایر ساختمان­ها"، "ساخت ماشین­آلات و دستگاه­های برقی طبقه­بندی نشده در جای دیگر" و "آموزش" است.

سال 1391: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "صنعت"، و "تأمین آب، برق و گاز طبیعی" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان­های مسکونی"، "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی" و "بهداشت و درمان خصوصی" است.

سال 1392: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "صنعت"، و و " عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "ساختمان­" و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" است.

سال 1393: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و " عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی"، "برق" و "ساخت کک، فرآورده­های حاصل از تصفیه نفت و سوخت­های هسته­ای" است.

سال 1394: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "زراعت و باغداری"، و " عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" به ترتیب بالاترین سهم انتقال کل را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساختمان"، "واسطه­گری مالی" و "آموزش بزرگسالان" است.

به طور کلی می­توان گفت در سال­های 1381-1394 از میان تمام رشته­ فعالیت­های موجود در استان، به طور متوسط بخش "کشاورزی، شکار و جنگلداری" و "عمده­فروشی، خرده­فروشی، تعمیر وسایل نقلیه و کالاها" دارای بیشترین سهم در روش انتقال کل بوده­اند. لذا می­توان گفت مزیت نسبی استان کرمانشاه براساس روش انتقال- سهم، در بخش کشاورزی نهفته است و بایستی در این حوزه تمهیدات لازم جهت صادرات و ارتقای محصولات کشاورزی و خدمات مرتبط با آن صورت گیرد.

 

• خلاصه نتایج مزیت نسبی براساس روش نسبت مکانی (مدل اقتصاد پایه) در هر سال

سال 1379: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "ساخت فلزات اساسی" و "معدن" است.

سال 1380: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت فلزات اساسی"، "ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر" و "ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی" است.

سال 1381: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1382: فعالی فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" و "ساخت فلزات اساسی" است.

سال 1383: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "ساخت فلزات اساسی" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1384: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1385: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت فلزات اساسی" است.

سال 1386: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "حمل­ونقل لوله­ای"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت­ خام و گاز طبیعی"، "ساخت فلزات اساسی" و "معدن" است.

سال 1387: فعالیت­های "کشاورزی، شکار و جنگلداری"، "امور دفاعی و انتظامی"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی­ها"، "خدمات واحدهای مسکونی" و "دامداری، مرغداری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل و شکار" است.

سال 1388: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "ساخت ماشین­آلات و دستگاه­های برقی طبقه­بندی نشده در جای دیگر"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر" است.

سال 1389: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "تأمین آب، برق و گاز طبیعی"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر" است.

سال 1390: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر" است.

سال 1391: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "امور ساخت کاغذ و محصولات کاغذی"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1392: فعالیت­های "آموزش بزرگسالان"، "امور دفاعی و انتظامی"، و "اداره امور عمومی و خدمات شهری" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1393: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "آموزش بزرگسالان"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت سایر تجهیزات حمل­ونقل" است.

سال 1394: فعالیت­های "امور دفاعی و انتظامی"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری"، و "حمل­ونقل لوله­ای" به ترتیب بالاترین نسبت مکانی را در کرمانشاه به خود اختصاص داده­اند. پایین­ترین این شاخص نیز به ترتیب مربوط به فعالیت­های "نفت خام و گاز طبیعی"، "معدن" و "ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر" است.

به طور کلی می­توان گفت در سال­های 1379-1394 از میان تمام رشته­ فعالیت­های موجود در استان، به طور متوسط بخش "امور دفاعی و انتظامی"، "جنگلداری"، "اداره امور عمومی و خدمات شهری" و "حمل­ونقل لوله­ای" دارای بیشترین سهم در روش نسبت مکانی بوده­اند. البته لازم به ذکر است در این روش، اگر میزان نسبت از یک بیشتر باشد، به معنای وجود مزیت نسبی در فعالیت موردنظر است که بخش کشاورزی، زراعت، باغداری و در حوزه صنعت نیز فعالیت "ساخت محصولات کانی غیرفلزی"، دارای مزیت نسبی بوده­اند.

 

همچنین در شکل­های (1) تا (4) میانگین فعالیت­های اقتصادی در استان طی دوره زمانی 1394-1381 ارائه شده است.

همانطور که ملاحظه می­شود در روش محاسبه مزیت نسبی براساس سهم ملی فعالیت­های عمده­فروشی، کشاورزی، مستغلات و امور عمومی دارای بالاترین نسبت در این روش بوده­اند، به عبارتی در این حوزه­ها استان کرمانشاه توانسته است نسبت به کل کشور سهم بالایی را به خود اختصاص دهد.

در روش محاسبه مزیت نسبی براساس ساختار صنعتی نیز، تأمین آب، برق و گاز طبیعی و کشاورزی دارای بالاترین ساختار صنعتی نسبت به کل کشور بوده­اند. در حالی که انتظار می­رفت در این شاخص بخش صنعت بالاترین نسبت را در مقایسه با سایر فعالیت­ها داشته باشد، ولی در رتبه­ چهارم قرار گرفته است.

در روش محاسبه مزیت نسبی براساس سهم منطقه­ای، کشاورزی و عمده­فروشی دارای بالاترین سهم در استان بوده­اند و این گویای نقش پررنگ بخش کشاورزی و خدمات مرتبط با آن است که باعث رونق اقتصادی استان شده است.

و در نهایت در روش محاسبه مزیت نسبی براساس انتقال کل که مجموعی از سه روش پیش است، فعالیت­های کشاورزی و عمده­فروشی دارای بیشترین سهم در استان هستند و فعالیت­های معدن و واسطه­گری­های مالی پایین­ترین سهم را به خود اختصاص داده­اند.

نکته حائز اهمیت آن است که اگرچه تغییرات ارزش افزوده در بخش­های اقتصادی مثبت و هم­گام با رشد ملی بوده­است، اما اگر نتایج بدست آمده در جزء سهم ملی را با رشد واقعی به وجود آمده مقایسه کنیم، معلوم می­شود که در بخش­های خدماتی رشد تحقق یافته کمتر از مقدار موردانتظار است، که علت آن را باید در تغییرات ساختاری و رقابتی منفی جستجو نمود. تغییرات ساختاری (ساختار صنعتی) منفی بیانگر آن است که تمرکز فعالیت­های اقتصادی در این بخش­ها در فعالیت­های با رشد کند همراه بوده و ترکیب فعالیت­ها نسبت به سطح کشور نامتناسب بوده است. تغییرات رقابتی (سهم منطقه­ای) منفی بیانگر آن است که در دوره مورد بررسی این فعالیت­ها فاقد مزیت رقابتی بوده­اند، یعنی شرایط حاکم بر استان از جمله نبود سرمایه­گذاری­های مناسب به منظور بازسازی پس از جنگ، نبود زیرساخت­های مناسب اقتصادی و شرایط جغرافیایی استان که از آن استفاده بهینه صورت نگرفته است، بر رشد این فعالیت­ها اثر منفی داشته است.